Xoves, 28 Mar. 2024

Actualizado10:50:26 PM GMT

Estás en Opinion MeRZ

MeRZ

Da lectura

Correo-e Imprimir PDF

 

Defínome como un lector vicioso, pasional, autodidacta e aleatorio. Aprendín a ler, en voz alta, nun libro da vella Editorial Molino titulado El hijo de la parroquia, nome que agochaba, sóubeno anos despois, o máis coñecido de Oliver Twist. Lin, e relín moito de neno, dos cinco aos quince anos. Todo moi convencional e con certo cheiro anglosaxón.

Da paisaxe e as figuras

Correo-e Imprimir PDF

 

Aínda hoxe, nalgúns apartamentos de aluguer, achamos vellas pinturas que representan tópicas paisaxes con figuras, mandas de animais salvaxes ou escenas de caza. Producións de baixo prezo e valor que, realizadas dun xeito case industrial, definimos, con certo desprezo, como cadros de moblería. Imaxes, nas que a súa rutineira factura reflíctese na idealización dunha Natureza inmutable, sometida ao marco dourado, amosando, nunha meditada mestura de estéticas e modelos de difusa orixe clasicista, unha representación conformista e neutra. Mais, tamén, nas acuarelas que pintaba Hitler, as paisaxes de Franco, ou no mesmo realismo stalinista, topamos coa representación máis adozada e banal. Non é casualidade que, na súa idea totalitaria e informe da cidadanía, defenderan o naturalismo burgués mais simple e mediocre, esa arte superficial e populista que admira un ser conservador e inculto en calquera parte do mundo. Esa é a súa forza. Unha imaxe bucólica da natureza, unha visión da realidade tal como é, que agocha a arrepiante desfeita da intolerancia, a mentira, a manipulación e a explotación. Mais, sabemos, hai tempo, que o excedente de control produce unha fonda desestruturación en toda comunidade humana, creando, a xeito de retroalimentación, ríxidas inercias de conformismo e dependencia, nunha visión da existencia máis afín á mecánica de sólidos da vella escola, que a esa dinámica de fluídos que só reservamos para o estamento financeiro. Botemos unha ollada ao urbanismo público que temos, despois de trinta anos de axudas europeas, cartos a esgalla, e crecemento salvaxe e ininterrompido. Hoxe, abondando nesa lóxica, maniquea e pavloviana, derivada de vellas chantaxes, e aparcado o Monopoly por falta de cartos, seguímonos a conformar cun estrondoso e populista espectáculo de mínimos. Tanto ten o criterio. Alfombras de céspede artificial, fontiñas, beirarrúas, varandas, rúas, praciñas, xardíns zen, pequenos retallos que quedan á sombra dos anódinos bloques de pisos. Manter ocupados aos amigos. E aos votantes. Chámanlle humanizacións. Obras públicas feitas a toda presa, sen calidade nin previsión, simples, parciais e moi visibles. Nun mundo de escaseza é coherente a existencia dunha ciencia económica e uns sistemas legais encadrados nunha omnipresente mentalidade do medo. Medo á natureza, medo a morrer de fame, medo a perder as posesións. O mundo da escaseza, a nivel material, é o mundo do medo a nivel psicolóxico, e o mundo do autoritarismo a nivel social (Luís Racionero) Por outra banda, aí temos o vello espazo de reunión, faladoiro e xogo, que asoma ao río, na Ramallosa, no recheo das antigas cocheiras de tranvías. Sen protección algunha ata hai uns quince anos. Mais, a súa varanda non está pensada para os nenos pequenos, senón para os grandes. Mirade, tamén, o groseiro muro, esa brutal cicatriz, que construíron na estrada de Baiona á Garda. Resulta significativo como entendemos a paisaxe e as figuras, como xerarquizamos, nestes tempos de crise, as prioridades e os investimentos. A quen protexe, de quen? Abofé que canto máis se reduce a protección estrutural nos ámbitos da saúde, o ensino ou a cultura, máis medran as normas e as leis, os valos, as varandas e os muros, a prevención do risco físico, os controis policiais aleatorios, a incomunicación e o medo. Sempre pola nosa seguridade. Si. Acirrado polos medios de formación, aumenta, dun xeito exponencial, ese histérico segmento da poboación que amosa unha obsesiva sensibilidade pola seguridade dos nenos de dous aos noventa anos. É preciso que nos defendan dos malos pensamentos, dos nosos mais baixos instintos. Aquí, os únicos suxeitos que gozan, a priori, de plena responsabilidade e suposto autocontrol, son os que configuran o estamento político, financeiro, clerical e publicitario. Só temos que pensar nos seus inmensos privilexios respecto as leis que eles mesmos propoñen e aproban para a nosa convivencia. Antonio Escohotado conclúe que a tarefa das institucións non é salvar as nosas almas nin facernos mais perfectos, cultos, guapos, ricos, saudables ou felices, que diso, a pouco que nos deixen, xa nos ocupamos nos, senón defender un conxunto de regras, definidas nun consenso que podemos chamar dereito, impedindo que prosperen o monopolio, a coacción, o engano, a violencia, incluída a económica, o asoballamento e a fraude. Un non entende como se venden tantos libros de ficción nesta España que abanea entre o conto de fadas e o relato de terror, entre o corrupto puritanismo de cuartel e a festa interminable das vaidades. Con só abrir o xornal, aínda sabendo das súas dependencias e vicios, asistimos, abraiados, a truculentas historias de vampiros, escuras conspiracións templarias e milenarios códigos vincinianos. Coa vella e desafinada salmodia de fondo dun lingoreteiro bispo que só da en falar da homosexualidade, os clubs nocturnos, o sexo, os nenos e as adopcións. E dálle. E veña. E dálle. As súas verbas son como as procesións, que sempre volven ao lugar de onde saíron. Reviravoltas do bafo creacionista e divino. Quen dicía que as artes contemporáneas están afastadas da realidade? Se cadra, para achegarse ás paisaxes e figuras, son máis útiles e reveladoras as propostas da arte efémera e procesual, de reflexión en acción. Desde a intervención urbana, a xeito de gaiola, que pecha as Cortes de Madrid, ata a variante actualizada dun antigo happening, unha vella performance, pura e inútil tautoloxía, entre sogro e xenro. Mais, hoxe espertei optimista. Si. Imos mellorando. O antepenúltimo tentaba transplantes de corazón.

MeRZ 21. Da publicidade

Correo-e Imprimir PDF

 

Hai quen descubre, de cando en vez, un anxo planando no ceo, mais é unha costume en desuso. Aínda así, houbo un tempo no que as multitudes seguían as evolucións dos anxos dende prazas, rúas e balcóns, cos furabolos sinalando cara arriba, do mesmo xeito que facemos agora, na noite de San Lorenzo, coas estrelas fugaces e os cometas. Daquela, os anxos eran simples e tesos, como colaxes de pan de ouro que recortaban o ceo. Mais, pouco a pouco fóronse humanizando, ou anenando mais ben, branquiños e repoludos, mais activos e argalleiros, neses escorzos de claroscuro que respondían ao espírito barroco da época, lonxe aínda das bandadas migratorias que pastelaron os ceos ata hai poucos anos.

MeRZ 20

Correo-e Imprimir PDF

 Desde hai un tempo, toda conversa, arredor da construción e o urbanismo, antes ou despois, remata falando das súas marabillosas propiedades. Nos últimos anos, comezaron entrando, silandeiros, pola porta traseira dalgunhas fincas privadas. Accesos aos garaxes ou pequenos carreiros nos xardíns. Mais, paseniño, foron incorporándose ao espazo público. Ao seu favor, conta o doado mantemento, ademais de limitar, visualmente, o casco urbano das pequenas vilas, configurando unha contorna mais cálida e compacta. O seu pequeno tamaño permítelle amosar as súas calidades ornamentais, debuxando, no chan, ondas e ritmos que rachan coas aborrecidas cuadrículas. Mais, o realmente importante é que obrigan a un control natural da velocidade dos vehículos. Se sumamos, tamén, o peso da súa imaxe nostálxica e conservadora, entendemos o xeral entusiasmo polo modesto lastro como un excelente modelo de pavimento urbano. Mais, este interese non é novo, pois os lastros aparecen e desaparecen, unha e outra vez, no inestable curso da historia. E cando desaparecen, desencadéanse consecuencias impredicibles a medio e longo prazo. Sempre. Ou se non, mirade o exemplo de Gondomar. Nos primeiros anos oitenta do século pasado, o Concello tivo a desafortunada idea de soterralos baixo xenerosas capas de asfalto, convertendo o trazado urbano nun excelente circuíto para a pilotaxe extrema. Daquela, lembro unha carta do arquitecto Antonio Soliño ao director de Faro de Vigo, na que argumentaba a súa irreparable descrenza no progreso. Nin caso. En pouco tempo, nunha colorida e tardeira primavera pop, floreceron as sinais de limitación da velocidade, as liñas brancas, vermellas e amarelas, os pasos de cebra, os luminosos avisos previos ao paso de cebra, as correspondentes sinais azuis de paso de cebra, a elevación do piso dos pasos de cebra, os semáforos en laranxa intermitente, os aparcamentos en batería, os aparcamentos en dobre fila, ademais de valos publicitarios, carteis e pancartas, enfastiosas panxoliñas chamando ao Nadal, e outros artificios inventados polo home. Nun tento de controlar o abraiante despregue, a Policía Local, ben fornecida de medios humanos e materiais, e disfrazada cun severo toque paramilitar, substituíu á vella Policía Municipal, moi desacreditada no seu compromiso conservador. Nun pulo coherente, chegaron os bloques de pisos, as urbanizacións de chalets adosados, a inmigración metropolitana, o asedio ao Pazo do Conde, a escultura de Buciños, o polideportivo, as novas circunvalacións coas súas rotondas, e, recentemente, o escintilante céspede artificial dos campos de fútbol. Nin Rappel foi quen de predicir todo iso. Abofé que o progreso, unha vez liberado da sutil represión dos lastros, medra dun xeito exponencial. Un humilde prisma de pedra que ofrece amplas posibilidades á imaxinación, e mesmo, se cadra, lévaa ao poder. O lastro cheira a cultura e civilización. Aínda que, como material construtivo, ven de moito tempo atrás, ese cultivado verniz ten unha clara orixe decimonónica e ilustrada. O lastro converteuse nunha icona da revolta urbana, e por extensión, de toda protesta popular que mereza tal nome, desde que, na metade do século dezanove, a Comuna parisina deu en utilizalo, profusa e artisticamente, na construción de barricadas. Un uso que co tempo, e a experiencia desenvolvida e acumulada, afianzouse nas revoltas estudantís do ano 68. Xa sabedes, ese ano no que todo o mundo estaba en Paris, se atendemos a declaracións posteriores. Eu non. Non porque sexa mais honesto e sincero que outros, senón porque, daquela, só tiña seis anos, e cústame máis vender a película. Aínda así, defendo a tese de que o carácter militar e revolucionario dos lastros, foi a verdadeira causa da súa paulatina desaparición das rúas. O Poder, en maiúsculas, é moi perspicaz. Sen decatarnos, foi soterrando, baixo grosas capas de formigón e asfalto, o revoltosa icona, mentres enarboraba as bandeiras da modernidade e o progreso. Mais, todo símbolo auténtico remata, sempre, saíndo á superficie, aínda coas escusas mais térreas, banais e pacíficas. Como nas cidades antigas, destruídas polos bárbaros, non queda unha soa pedra por remexer. Semella que faltábanos moita humanidade, se observamos o xeral frenesí en rúas e prazas. En todos os sitios deron en substituír, tamén, os vellos perpiaños por pizarras, finas lousas de pedra porosa, ou polos máis autóctonos lastros de formigón. Coa conseguinte redución do grosor e calidade dos materiais, e a exponencial subida dos prezos. Todo pode suceder nun deporte que, a cotío, gaña entusiastas adeptos nas máis altas instancias dos Concellos. Mais, non esquezamos que esta superestrutura do remendo, de emendar vellos erros con novos parches, produce cartos a esgalla. Dun xeito ininterrompido. Xa é máis discutible se interveñen positivamente na distribución da riqueza. Eu diría que consolidan a concentración. Un entende, entón, a indecisión da xente, expresada nesa humana mestura de indiferente acollida e carraxe crónica. Todo progreso ten as súas peaxes e comisións. Como calquera outra fe. Demos, pois, unha nova oportunidade aos lastros, modelo de paisaxismo urbano, culto e civilizadamente conservador. Que permanezan, no noso chan, moitos anos. Ata á próxima revolución.

MeRZ 19

Correo-e Imprimir PDF

 

Manteño gratas lembranzas de Moncho, o perruqueiro, un home que rebordaba bonhomía e felicidade. Obeso, calvo, ledo, sempre singular. A imaxe icónica, caricaturesca, dun barbeiro de ópera. Mesmo, as veces, se non tiña clientela, deixábame ben amarrado ao babeiro, cativo, e, a xeito dun moderno Fígaro, atacaba unhas arias co violín. Daquela, podían pasar meses entre unha e outra visita. Só ia cando os pelos baixaban da caluga. Entón aproveitaba para gozar dun pracenteiro afeitado da súa man.

JPAGE_CURRENT_OF_TOTAL