Xoves, 28 Mar. 2024

Actualizado10:50:26 PM GMT

Estás en Canais Ciencia e tecnoloxía Saúde As 115.000 toneladas de lixo radioactivo esquecidas no Atlántico Nordeste

As 115.000 toneladas de lixo radioactivo esquecidas no Atlántico Nordeste

Correo-e Imprimir PDF
Un buque lanza bidóns radiactivos sobre as lanchas de Greenpeace
Residuos nucleares no Atlántico Nordeste / Materia
  • Anterior
  • 1 of 2
  • Seguinte

Os 223.000 bidóns con residuos nucleares lanzados en alta mar ata 1982 non se controlan desde fai dúas décadas, pese ás evidencias de fugas. Os países europeos estudarán en 2014 si é necesario establecer un novo programa de vixilancia

A poucos quilómetros da costa francesa e a só 124 metros de profundidade, un submarino dirixido por control remoto enviado por xornalistas alemáns acaba de atopar dous bidóns con residuos radioactivos lanzados á Canle da Mancha na década de 1950. Os colectores, de orixe belga ou británico, confirman que baixo o Atlántico hai unha bomba de reloxería.

Houbo un tempo no que ás autoridades dos países con instalacións nucleares pareceulles unha excelente idea desfacerse dos seus residuos radioactivos arroxándoos en alta mar. Entre 1949 e 1982, oito países europeos tiraron pola borda uns 223.000 bidóns con 115.000 toneladas de lixo nuclear no Atlántico Nordeste, en ocasións a só 200 quilómetros das costas españolas. Eran restos radioactivos de baixa actividade procedentes de reactores atómicos, de instalacións médicas e da industria. Tres décadas despois, os países responsables se desentenden daquela barbaridade medioambiental. Os bidóns seguen baixo o océano, sen practicamente ningún control.

"Aínda que o vertido de residuos ao mar cesou, o material aínda pode fuxirse dos seus colectores", alertaba un grupo de científicos en 2010. A vida media dos bidóns de ferro que encerran os residuos radioactivos oscila entre os 15 e os 150 anos, aínda que os que dispoñían tamén dunha cuberta de formigón poderían durar ata un milenio. "A estratexia de eliminación dos residuos de baixa actividade foi máis de dispersión e dilución que de contención", resumían laconicamente os expertos, dirixidos por Tim Le Bas, do Centro Nacional de Oceanografía de Southampton (Reino Unido).

Peces e crustáceos contaminados

Noutras palabras, os gobernos dalgúns países nucleares -Reino Unido, Bélxica, Suíza, Alemaña, Francia, Italia, Países Baixos e Suecia- pensaban que unhas poucas decenas de miles de toneladas de lixo radioactiva non se notarían nos 1.386.000.000 billóns de litros de auga que hai nos océanos. A expedición dos xornalistas alemáns, con todo, mostra que o lixo segue debaixo da alfombra.

Non é a primeira vez. A finais da década de 1990, científicos franceses da Universidade de Aix-Marsella viaxaron a un dos últimos lugares do Atlántico Nordeste empregados como cemiterio nuclear. Alí tomaron exemplares de Coryphaenoides armatus, un peixe de augas profundas de ata un metro de lonxitude, e de Eurythenes gryllus, un pequeno crustáceo que se alimenta de animais mortos. Os investigadores topáronse con restos de plutonio-239 e plutonio-240, xerados nos reactores nucleares a partir do uranio. As súas análises "suxiren unha influencia dos residuos vertidos e subliñan o posible papel desempeñado por estes organismos necrófagos na dispersión de elementos radioactivos procedentes dos residuos vertidos no Atlántico Nordeste", segundo publicou en 1998 a oceanógrafa Sabine Charmasson.

Dous anos despois, os expertos do Convenio para a Protección do Medio Ambiente Mariño do Atlántico do Nordeste (Ospar), que agrupa aos países da UE, identificaron como unha "prioridade?" a investigación "da importancia de posibles fugas nos antigos vertedoiros e, si é necesario, o desenvolvemento e o establecemento dunha política adecuada para previr a contaminación".

Con todo, eses estudos non se levaron a cabo. En 1995, a Axencia da Enerxía Nuclear da OCDE finalizou o seu programa de vixilancia dos residuos radioactivos lanzados ao auga no Atlántico Nordeste. "As análises mostraron aumentos da actividade radiolóxica nos puntos de vertido, suxerindo fugas medibles pero cun impacto radiolóxico desprezable", concluía o seu informe final. Desde entón, nada.

Bidóns débiles

"Actualmente non hai plans dentro da Axencia da Enerxía Nuclear para levar a cabo máis seguimento dos residuos vertidos no Atlántico. E, ata onde eu sé, non hai ningún seguimento [doutros organismos] actual nin planificado para vixiar estes vertedoiros" do Atlántico Nordeste, recoñece o enxeñeiro nuclear Ted Lazo, o principal especialista na materia dentro da axencia. Rusia si que anunciou este ano unha campaña para buscar posibles fugas radioactivas no mar de Kara, unha masa de auga ao norte de Siberia que foi usada durante décadas como cubo de lixo para o programa nuclear ruso. Alí descansan submarinos nucleares soviéticos e ata 14 reactores atómicos completos.

En 1992, os expertos do Organismo Internacional de Enerxía Atómica (OIEA) navegaron por última vez sobre os cemiterios nucleares submarinos para medir a radioactividade. "As análises mostraron elevadas concentracións de plutonio-238 en mostras de auga recolleitas nos puntos de vertido, indicando fugas dos colectores", segundo os expertos da Convención Ospar. "Hai que destacar que o deseño dos colectores para o vertido de residuos non estaba destinado a confinar os elementos radioactivos durante décadas, senón máis ben para asegurarse de que os residuos chegasen intactos ao fondo mariño", subliñaban nun documento oficial en 2010.

Un portavoz do OIEA, Peter Rickwood, explica que "en todos os casos nos que o OIEA estivo implicado" os estudos radiométricos indicaron que "os niveis de elementos radioactivos observados eran baixos". A maior cantidade de radionucleidos no Atlántico non procedía dos vertidos desde barcos, senón dos ensaios con bombas nucleares na atmosfera ou directamente no mar, destaca Rickwood. "En xeral, os estudos non detectaron ningunha radioactividade pero, nalgúns casos, rexistráronse pequenos aumentos da actividade [radiolóxica] moi preto dos bidóns", engade.

O PP, en contra das inspeccións

Con todo, aquilo foi en 1992. Máis de dúas décadas despois, cos bidóns baixo centos de metros de auga salgada, a situación pode ser moi distinta. No entanto, o OIEA non ten autoridade para volver realizar medicións. Só ofrece asistencia técnica a petición dos seus países membros. "Xeralmente os programas de vixilancia inícianse porque se suscita a necesidade por algún país, e segundo a nosa información non foi o caso na OIEA", apunta a española Luisa Rodríguez Lucas, subsecretaria do Convenio Ospar.

En 2011, o Bloque Nacionalista Galego solicitou no Congreso dos Deputados español unha inspección dos residuos radioactivos lanzados ao Atlántico Nordeste. O Partido Popular rexeitou a proposta. "Non hai nin un só elemento que nos leve a desconfiar da seguridade dos residuos radioactivos na Fosa Atlántica", asegurou entón o deputado Guillermo Collarte.

Os especialistas do Convenio Ospar non o teñen tan claro. O OIEA está actualizando os seus inventarios de lixo nuclear no Atlántico elaborados na década de 1990. Non levaron a cabo novas expedicións, pero recompilaron datos descoñecidos saídos á luz nos últimos anos. O seu informe estará listo a finais de 2013. "Sobre a base da información proporcionada principalmente polo OIEA no seu inventario actualizado de 2013, o Comité de Sustancias Radioactivas do Convenio Ospar discutirá o ano que vén os seguintes pasos a dar, incluíndo o desenvolvemento dunha proposta para un programa de vixilancia rendible, si é necesario", explica Rodríguez Lucas.

REFERENCIA
'Human Activities on the Deep Seafloor in the North East Atlantic: An Assessment of Spatial Extent' DOI: 10.1371/journal.pone.0012730
Publicado en esmateria.com